صدای نهاوند:

حمام حاج‌آقا تراب که به حمام دوقلو معروف است، یکی از اماکن تاریخی نهاوند به شمار می‌آید که موزه مردم‌شناسی در آن قرار گرفته و همه ساله پذیرای گردشگران زیادی است.

به گزارش پایگاه خبری صدای نهاوند، منطقه همدان، این حمام در بافت قدیمی شهر و در محله علی‌آباد در کوچه‌ای به نام کوی حاج‌آقا تراب قرار دارد، بنای حمام با وسعت تقریبی ۶۷۰ مترمربع شامل دو قسمت مردانه و زنانه است.

این حمام مربوط به دوران قاجار است که به سبک صفویه بنا شده و دارای سه قسمت سردینه، گرمخانه و میان در میان و همچنین نقوش اسلیمی آهک‌بری شده با ملات ساروج است که در آن نقوش رستم و سهراب با کاشی هفت رنگ ترسیم شده است.

یکی از جذابیت‌های دیدنی این حمام سیستم گرمایشی آن است که این سیستم به طور کامل از طریق شیشه کاری در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته است.

با توجه به اینکه در این حمام موزه مردم‌شناسی و سبک زندگی و آداب و رسوم سنتی مردم نهاوند به نمایش درآمده بنابراین مورد توجه مسافران و گردشگران قرار گرفته است.

تزئینات

در تزئینات این حمام بیشتر سعی شده از سنگ‌های آهکی سفید استفاده کنند، در بعضی جاها کف با سنگ مرمر زئین شده، جا کفشی‌ها از آجر بوده و برش بالای آن دارای طرحی از قوس‌های مرسوم آن زمان بوده، ازاره حمام با سنگ و کاشی‌لاجوردی تزئین شده است اما برای ورود به این حمام بعد از در اصلی مجدداً پس از طی چهار پله سنگی، به سوی پایین به قسمت بینه(حمام سرد) می‌رسیم.

حمام سرد

در حمام سرد، ابتدا اتاقکی به حدود ۳×۴ متر که در روی دیوار پشت آن گچبری‌های بسیار زیبا، نقوش اسلیمی و گیاهی وجود دارد، دیده می‌شود. زمینه‌های این نقوش همگی به رنگ سیاه رنگ‌آمیزی شده است، در بخش روبروی دیوار مذکور دو عدد ستون سنگی سفید با تزئینات مارپیچی و سر ستون‌هایی پله‌ای شکل درست شبیه به ستون‌های جانبی در ورودی به چشم می‌خورئ که روی این ستون‌ها و سرستون‌ها سه عدد طاق گهواره‌ای یا نعل اسبی در اندازه‌های نسبتا کوچک و با عرض دهانه حدوداً یک متر برای هر طاق ساخته شده است، نمای بالای این طاق‌ها با کاشی‌کاری بسیار زیبایی از دوره قاجاریه مزین شده و با سبک مشخصه این دوره که استفاده از رنگ‌های زنده زرد و آبی، سبز و سفید(کاشی هفت رنگ) است، تعبیه شده‌اند، صحنه کاشی‌کاری شده نبرد رستم بادیو سفید از شاهنامه است.

این مکان حجره شاه‌نشین بوده که سقف آن را یک طاق ضربی تشکیل می‌دهد و رأس آن به هواکش مجهز است. در قسمت مرکزی شاه‌نشین حوض سنگی قرار دارد که آب آن از قنات محلی تأمین می‌شده و با حوض واقع در قسمت مرکزی بینه و گرمخانه ارتباط دارد. دیوار جانبی شاه‌نشین و حجره‌ها با آهک‌بری‌های ظریف و زیبا شامل نقوش اسلیمی زینت یافته است. این حجره محل اقامت شخصیت‌های مهم و با نفوذ آن زمان نهاوند بوده، بعد از این بخش به نمای عمومی بینه می‌رسیم، این قسمت به شکل مربع و دارای طاق‌نما و رواق‌هایی در اطراف با طاق‌های جناقی و گهواره‌ای است و دیوارهای پشت همه اینها از نقوش اسلیمی و با تکنیک گچ‌بری تزئین شده‌اند.

سقف کلی بینه، بر روی چهار عدد ستون سنگی(پایه ستون- میان ستون- سر ستون) با همان سبک ستون‌های پیشین اما با ضخامت بیشتر استوار شده است، اجزای ستون‌ها توسط سرب مذاب به یکدیگر متصل شده‌اند، این ستون‌ها به شکل متقارن در فضای درونی سقف بنا را که شامل شش گنبد کوچک به صورت قرینه و یک گنبد بزرگ مرکزی است را نگاه داشته‌اند(می‌توان گفت روی ستون‌ها را طاق‌های جناقی تشکیل می‌دهند و روی هم رفته طاق‌های جناقی توسط گوشواره‌های جانبی، یک طاق ضربی منظم را تشکیل داده و سقف گنبدی شکل زیبایی را به وجود آورده است) که در رأس آن هواکش یا پنجره‌ای مخروطی شکل به چشم می‌خورد.

در سمت شرق و غرب بینه، حجره‌ها قرار دارند، در قسمت جلویی حجره‌های رخت‌کن سکوهایی با ارتفاع ۶۰ سانتیمتر احداث شده است، در زیر این سکوها حفره‌هایی برای قراردادن کفش ایجاد شده است. ازاره بینه با کاشی‌لاجوردی پوشیده شده بر بالای ازاره تا زیر سقف بینه طاق‌نماها با زیبایی و هنرمندی خاصی با نقوش اسلیمی برجسته بر روی زمینه سیاه آهک‌بری شده‌اند.

گرمخانه

بینه از طریق یک هشتی(راهرو) به گرمخانه متصل می‌شود. گرمخانه نیز مانند بینه دارای چهارستون سنگی محکم و قطور است که سقف هشت طاقی را بدوش می‌کشد. ازاره گرمخانه تا ارتفاع یک متر از کاشی کاری سفید پوشیده شده است، در قسمت شمالی گرمخانه خزینه گرم و سرد قرار دارد. خزینه بزرگتر دارای آب گرم بود و به وسیله دو پله دسترسی به آن امکان‌پذیر می‌شده است، کف گرمخانه دو ردیف کانال وجود دارد که یکی از آنها محل عبور گرمای تون بوده و گرمای محیط حمام را تأمین می‌کرده و کانال دیگر کانال آب برگشتی ناشی از شستشو و پاشویه‌های حوض است.

حمام زنانه

در شمال حمام مردانه، بخش زنانه قرار دارد که هفت پله از سطح کوچه پایین‌تر است. سردر ورودی آن ساده و بدون تزئین است. در ورودی آن کوچک است. بینه به شکل گنبدی شش ضلعی است، که در وسط آن نورگیر کوچکی وجود دارد. فضای داخل گنبد با طرح‌های هندسی ساده گچ‌بری شده است. این اضلاع که طاق‌نماهایی را به و‌جود آورده، جای رخت‌کن است. در وسط بینه حوض سنگی هشت ضلعی تعبیه شده که درست شبیه ساختمان بینه است یعنی دو ضلع بزرگ و شش ضلع کوچکتر است و بر خلاف بینه مردانه فاقد ستون است. پس از عبور از میان در، گرمخانه با دو ستون سنگی بزرگ دیده می‌شود. بر خلاف حمام مردانه که شمالی جنوبی است، مستطیلی است که اضلاع بزرگتر آن جهت شرقی غربی دارد.

حمام گرم از دو قسمت تشکیل شده، یکی صحن اصلی و یکی حاشیه صحن که عرض مستطیل شکل آن بین دوستون واقع است. کف حمام با سنگ‌های خاکستری مفروش شده، بدنه گرمخانه با ساروج اندودشده است که هم‌اکنون در بخش حمام زنانه سنت حنابندان به نمایش گذاشته شده که بیش از۲۰ پیکره با لباس‌های محلی وجود دارد.

حمام حاج‌آقا تراب یکی از بناهای تاریخی شهرستان نهاوند است که در سال ۱۳۵۶به شماره ۱۴۹۲در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

گزارش/عذرا جهانیان