صدای نهاوند:
گسترش فضایی بی رویه و بدون برنامه شهرهای بزرگ و متوسط کشور در چند دهه ی گذشته باعث شکل گیری بافت های جدید شهری در مجاورت شهرها و جابجایی ساکنان و کاربریهای شهری به نواحی جدید گردیده است.در نتیجه ی جابجایی به تدریج بافت های قدیمی شهرها کارکرد و حیات اجتماعی و اقتصادی خود را از دست داده اند و این بافت ها با از دست دادن حیات شهری خود به سمت رکود و فرسودگی گرایش پیدا کرده اند.
به گزارش صدای نهاوند، با توجه به تجزیه و تحلیل داده ها و نتایج تحقیقاتی که در ارتباط با این قضیه صورت گرفته مهمترین مسائل به وجود آورنده این بافت هااین است که کمبود امکانات خدمات شهری وتاسیسات زیر بنایی سبب مهاجرت ساکنان بومی به مناطق دیگر شهر شده و باعث منفی شدن نرخ رشد جمعیت بافت ، طی سالهای اخیر شده است و از طرف دیگر به خاطر وضعیت اجتماعی – اقتصادی ساکنان بافت ، سبب شده تا روند بهسازی و نوسازی درون بافت کند شود ، که این عوامل سبب فرسودگی و تخریب بیشتر بافت شده است.
بافت فرسوده شهری یکی از موارد مطرح در کلیه شهرهای کشور است که هر کدام متناسب با شرایط انسانی و طبیعی خود نیازمند مداخله و اصلاح است.
واژه های کلیدی:
ساماندهی،بافت فرسوده،بافت قدیم،کالبد شهر،شهر نهاوند
از آنجایی که بافت فرسوده در اکثر شهرها هسته ی اولیه شکل گیری شهر را شامل می شود این امر موجب اختلال در شکل گیری ارتباط و وحدت فضایی بین بخش مرکزی ، بخش میانی و بخش پیرامونی می گردد.
بافت فرسوده به دلایلی هم چون مرکزیت همیشگی برای وحدت بخشی به پیکره شهر ، دارای اهمیت خاصی است که این امر زندگی سالم و روان را در یک شهر تضمین می کند.
یکی از موضوعات قابل مطالعه در جهت شناخت شهر و نحوه شکل گیری آن ، مطالعه بافت قدیم شهر است.لذا برای هرگونه حرکت عمرانی نخستین گام شناخت بافت قدیم شهر می باشد.
بافت تاریخی شهر نهاوند همچون سایر شهرهای ایران و جهان دستخوش تغییرات گسترش شهری شده و تداخل سبک ها و شیوه های معماری در آن باعث ناهماهنگی بسیاری در چهره آن و فرسودگی این بافت شهری شده است.
بافت فرسوده نهاوند حدود ۱۷۱ هکتار از مساحت شهر نهاوند را تشکیل می دهد و ۱۱ درصد از وسعت شهر در این بافت می باشد که حدودا ۳۰درصد جمعیت شهر در این مناطق زندگی می کنند.
بافت تاریخی شهر نهاوند محدوده ای به مساحت حدود ۶۶ هکتار می باشد که تقریبا در بخش شرقی شهر واقع شده و مشتمل بر هفده محله تاریخی و قدیمی است.
از کل محدوده ۱۴/۶۶ هکتاری بافت تاریخی شهر نهاوند،حدود ۸۲/۵۷ هکتار(حدود ۴/۸۷ درصد)مربوط به مساحت محلات هفده گانه بوده و مابقی نیز به مسیل بخش جنوب و جنوب شرقی محدوده مربوط می گردد.
محله کوچه درازه با مساحت ۷۲/۷ هکتار(حدود۶۷/۱۱درصد)ومحله قیصریه بامساحت ۸/۰هکتار(حدودا۲۱/۱درصد) به ترتیب بزرگترین و کوچکترین محلات محدوده از لحاظ مساحت هستند.
خارج از بحث مشکلاتی که در روند احیا و نوسازی بافت فرسوده نهاوند اخلال ایجاد می کنند ، خطراتی نیز همواره جان مردم ساکن این مناطق را تهدید می کند که از این جمله می توان به نامقاوم بودن این منطقه در برابر حوادث طبیعی از جمله زلزله اشاره کرد ، زیرا نهاوند بر روی گسل مرکزی زلزله قرار دارد.
یکی از علل اصلی مشکلات بافت قدیم در اکثر نقاط دنیا عدم انطباق بافت های قدیم با نیازهای امروزی می باشد.
خصوصا از نظر کالبدی این بافت ها به دلیل فرسودگی و تنگی معابر ، امکان دست یابی به خدمات و تسهیلات جدید را ندارند. باتوجه به بررسی های انجام شده و تجزیه و تحلیل اطلاعات مشاهده می شود نرخ رشد جمعیت در بافتهای قدیمی نهاوند که بیشترین درصد بافتهای فرسوده در این مناطق می باشد منفی است.
می توان نتیجه گرفت که عوامل متعددی از جمله توسعه فیزیکی شهر نهاوند در سالهای اخیر ، کمبود امکانات و خدمات شهری و تاسیسات زیربنائی درون بافت ، مهاجر پذیری بافت ، فرهنگ متفاوت و … از عوامل اصلی است که سبب شده نرخ رشد این بافت طی سالهای اخیر منفی شود.
این بافت از لحاظ جنبه های مختلف کالبدی ، اقتصادی و اجتماعی با فرسودگی فزاینده ای روبرو است.
دراین بافت به خاطر نبودانگیزه بهسازی ، تعمیر و تجدید بنا به دلایل مختلفی چون :
-بالا بودن هزینه حمل مصالح ساختمانی
-دشواری ساخت و ساز به دلیل کم عرض بودن معابر
-کمبود تاسیسات زیربنایی
-کم دوام بودن مصالح سنتی مورد استفاده
-پایین بودن قیمت زمین و مسکن در این محدوده نسبت به نقاط دیگر شهر
-سخت گیر بودن قوانین و مقررات
-ضعیف بودن توان مالی ساکنان بافت و …
از مهمترین عوامل افزایش شتاب فرسودگی و تخریب کالبدی بافت به حساب می آیند.
بنابر این فرسودگی بافت به نوبه خود باعث مهاجرت افراد بومی و طبقات متوسط و بالای اقتصادی-اجتماعی ساکن در بافت می گردد و در نتیجه در تسریع روند فرسودگی بافت کمک می کند و سبب از بین رفتن حیات شهری سالم در این محدوده می گردد.
ارائه راهکار:
-برطرف کردن کمبودهای امکانات و خدمات شهری مورد نیاز ساکنان بافت که مجبور هستند برای تامین نیازهای خود به مناطق دیگر سفر کنند که برطرف کردن این کمبودها سبب می شود که بافت ، افراد بومی خود را نگه دارد و از مهاجرت افراد به مناطق دیگر شهر جلوگیری کند.
-ایجاد کاربری های مورد نیاز رفاه عمومی نظیر فضای سبز ، کاربری ورزشی و گذران اوقات فراغت و … در مکان های مناسب نظیر زمین های بایر و مخروبه و یا زمین هایی که مالک آن ها حاضر به فروش زمین خود می باشد.
-تدوین ضوابط و مقررات نسبی برای احداث و نوسازی بناهای بی ارزش بافت ، با توجه به خطر بالقوه زلزله و ترمیم یا بهسازی ساختمان های با ارزش بافت و بهسازی واحدهای مسکونی توسط مالکین با پشتیبانی و حمایت بخش عمومی و دولتی از طریق دادن تسهیلات بانکی.
گزارش/میثم دارایی
[1]